Alle informatie over UV lampen

UV straling

UV licht, en UVB straling in het bijzonder, wordt steeds opnieuw voorgesteld als een zeer belangrijke factor voor succesvol houden van reptielen dat afgestemd is op het dier.

Feit is dat de meeste reptielen profijt hebben van UV straling. Voor het houden van de meeste schildpadden- en hagedissensoorten is een passende UV verlichting zeker aan te raden. Daarentegen kan men bij slangen, amfibieën en bij wervel loze dieren afzien van UV verlichting.

Het is echter van belang om te benadrukken dat UV verlichting niet alles en zeker geen wondermiddel is dat automatisch voor gezonde botten- en schildgroei zorgt en dat ziektes op grond van calciumtekort voorkomt. Hierbij is vooral ook de voeding van belang , want zonder de noodzakelijke voedingsstoffen en voldoende calciumtoediening kan ook UVB straling geen wonderen verrichten . Daarnaast moet erop worden gelet dat de dieren evenwichtige voeding krijgen die bij hun soort hoort. Dat legt de basis voor succesvol houden van reptielen en voorkomt problemen.

Niet alleen UV straling is belangrijk!

Gezien de aandacht dat het UV licht de laatste tijd heeft gekregen, mag niet worden vergeten dat het natuurlijke licht niet alleen bestaat uit UV straling. Er moet hierbij op de behoeftes van de dieren worden gelet en zullen ook andere lichtbronnen adequaat moeten worden gekozen. Ook moet worden benadrukt dat, afhankelijk van het soort, de kwaliteit van het zichtbare licht (met name een zo natuurlijk mogelijk spectrum en ook een hoge intensiteit) alsmede het ter beschikking staan van een zonplaats (een spot) op zijn minst even belangrijk zo niet belangrijker zijn dan de UV verlichting.

In het bijzonder bij populaire soorten zoals baardagamen, doornstaartagamen en groene leguanen, waar steeds weer de noodzaak van voldoende UV licht voorgeschreven wordt, moet erop worden gewezen dat een hoge lichtintensiteit noodzakelijk is voor het welzijn van de dieren . Het is dan ook aan te raden om naast de UV verlichting gebruik te maken van een royale daglichtverlichting met meerdere TL-buizen, of nog beter, met HQI spots of T5 buizen. Pas wanneer een voldoende lichtsterkte gewaarborgd is, zullen de dieren hun natuurlijk gedrag vertonen.

Dat geldt uiteraard ook als een zonplaats ontbreekt waar de dieren hun voorkeurtemperatuur kunnen bereiken. Ontbreekt een dergelijke plek is UV verlichting daarom ook nutteloos omdat de dieren zich in dit geval niet natuurlijk kunnen gedragen.

Belangrijk bij de verlichting van het terrarium is daarom dat het concept in z’n geheel klopt. Wat betreft spots en daglicht TL-buizen is de keuze op de markt nog redelijk overzichtelijk. Echter is er bij de UV verlichting inmiddels sprake van een ruim aanbod van verschillende oplossingen waardoor het moeilijker is het overzicht te behouden.

Het aanbod aan UV lampen

Op deze plaats willen wij u een kort overzicht geven over de op dit moment gangbare UV lampen met hun voor- en nadelen. Belangrijk is om te weten dat glas de UV straling niet doorlaat . Dat betekent dat de lampen dusdanig in het terrarium of boven de ventilatievlaktes moeten worden geplaatst dat het licht voldoende doorgelaten wordt (bijv. d.m.v. gaas) zodat de dieren überhaupt kunnen profiteren van de UV straling.

Slechts twee soorten lampen kunnen voldoende straling produceren: TL-buizen en zogenaamde menglichtspots met ingebouwde UV brander.

HQI, HQL en halogenen lampen worden tegenwoordig met UV stopglas gemaakt zodat er voor reptielen niet voldoende UV licht wordt doorgelaten. Dit soort lampen heeft zeker hun kwaliteiten, bijvoorbeeld voor het creëren van warmteplekken (halogeen spots) of vanwege hun excellent licht (HQI en HQL). Voor UV straling is het echter beter om specifieke lampen te gebruiken.

Ook alle soorten van gloeidraadlampen zoals de gangbare spots en gloeilampen voor reptielen zijn niet geschikt omdat zij geen UV straling produceren . Verkopers maken weliswaar reclame met UVA en sommigen zelfs met UVB straling maar deze is alleen direct aan het glas meetbaar en slechts in geringe hoeveelheden. Voor de dieren is de UV straling van dit soort lampen in ieder geval onbruikbaar.

Prijsindicatie

De prijs kan een indicatie zijn of een lamp daadwerkelijk bruikbare UV straling produceert. De vuistregel is dat het gene wat goedkoop is vaak niet deugt. De UV techniek is ingewikkeld en daardoor duur. Bruikbare lampen zijn op dit moment verkrijgbaar vanaf 30 euro. Een lamp van 10 euro levert gegarandeerd niet het gewenste resultaat op wat alle serieuze experts zouden bevestigen.

Bij de echte UV lampen bestaan er op dit moment TL-buizen, compactlampen voor E27 fittingen (energie spaarlampen op TL basis) en menglicht UV spots voor E27 fittingen.

Sporadisch worden ook TL-buizen voor plugfittingen aangeboden. Deze produceren echter nauwelijks UVB straling, maar voornamelijk UVA straling.

De drie eerder genoemde soorten UV lampen leveren over het algemeen voldoende UVA en UVB straling. Echter bestaan er tussen de diverse fabrikanten deels duidelijke verschillen. Daarom is het raadzaam om de voorkeur te geven aan merkproducten van gerenommeerde aanbieders.

Welke lamp?

Deze vraag is niet zomaar te beantwoorden. Alle drie de types zijn geschikt en elk type heeft zijn voor- en nadelen. U dient daarom op basis van uw terrarium en uw dier(en) een afweging te maken over welke lamp het beste geschikt is voor uw doeleinden.

TL-buizen

TL-buizen zijn al lang op de markt verkrijgbaar en bieden de meest betrouwbare techniek. Zij produceren voldoende UVB straling bij een afstand tot aan 30 cm tussen uw dieren en de lamp . Bovendien zijn de bekende merkproducten onbeperkt aan te bevelen. De buizen dienen uiterlijk na één jaar of beter nog na een half jaar te worden vervangen omdat daarna het vermogen sterk verminderd. Na één jaar produceert de lamp geen UV straling meer.

Het stralingsvermogen is gelijkmatig over de gehele lengte van de buis verdeeld. Een reflector wordt aanbevolen omdat hij het lichtvermogen en lichtrendement duidelijk verhoogt en ook daar brengt waar de straling moet zijn, namelijk bij het dier zelf.

TL-buizen zijn vooral aan te bevelen in lagere bekken, maar ook als de UV straling over een grote vlakte nodig is. In het geval van hogere terraria kan men ook met een stenenopbouw en takken werken. De dieren zien en voelen de UV straling en zoeken deze doelgericht op indien zij de mogelijkheid hiertoe hebben.

TL-buizen geven weinig warmte af wat een spot in de meeste gevallen noodzakelijk maakt. UV buizen zijn bovendien vrij donker (hoger UV aandeel betekent weinig zichtbaar licht) zodat daarnaast absoluut het gebruik van daglicht-TL-buizen aangeraden wordt.

UV compactlamp

Compactlampen zijn op dit moment de nieuwste ontwikkeling op het gebied van de lampen voor reptielen . Het principe is gelijk aan dat van gebruikelijke TL-buizen. De lampen hebben geïntegreerde vóórschakelapparatuur en kunnen daarom in E27 fittingen worden gebruikt.

Evenals de TL-buizen geven ook de compactlampen weinig warmte af. Omdat deze lampen kleiner zijn, is het vermogen per oppervlakte hoger dan bij TL-buizen (bijv. een 18W buis verdeelt de UV straling op 60 cm, een 23W compactlamp is ca. 20 cm lang) waardoor het UV vermogen en de reikwijdte beter zijn. Het UVB vermogen van deze lampen is tot ca 50 cm effectief ; echter is ook het werkingsgebied in totaal beperkter gezien de compactheid van de lamp.

Over het algemeen is men met een compactlamp zeer flexibel gezien de goede reikwijdte en vermogen alsmede de mogelijkheid om specifieke gebieden voor de dieren met UV straling te voorzien. Wat het vermogen van deze lampen tot 50 cm betreft zijn ze zeker vergelijkbaar met de menglicht UV spots.

Evenals bij de TL-buizen verhoogt een reflector ook bij compactlampen het vermogen aanzienlijk. De levensduur bedraagt ca 1 jaar . De warmteontwikkeling is miniem en vele lampen hebben een zeer blauwkleurig spectrum. Spots en daglichtlampen zijn daarom ook noodzakelijk.

Menglicht UV spots

Deze UV spots hebben een geïntegreerde voorschakel installatie en kunnen in E27 fittingen worden gebruikt. De spots bieden goede UV straling en warmtestraling en daarnaast goed licht . Desondanks is het niet aan te raden om deze lampen als enige lichtbron te gebruiken.

Ook is de techniek uiterst complex en de warmteontwikkeling met name naar achteren toe enorm. Een porseleinen fitting is daarom absoluut noodzakelijk. Boven de spot mogen zich eveneens geen brandbare materialen bevinden omdat naar de achterkant meer warmte wordt afgegeven. Ook de luchttemperatuur van het terrarium stijgt waardoor een goede ventilatie noodzakelijk is.

Daarom zijn deze spots niet geschikt voor kleine terraria en is het beter deze spots alleen in terraria te gebruiken die groter zijn dan 12 cm.

Deze lampen kenmerken zich ook door een zekere mate van gevoeligheid. Zo dienen de spots alleen vertikaal te worden ingebouwd omdat er anders sprake kan zijn van het gevaarlijk hoog oplopen van de temperatuur aan de binnenkant van de lamp. Een geringere levensduur en ook foutief functioneren kunnen hiervan het gevolg zijn.

Bovendien zijn deze lampen pas vanaf 160W geschikt. De soms verkrijgbare 100W varianten leveren meer problemen op en zijn foutgevoeliger dan de 160W variant. Echter is ook hier sprake van fabrikant afhankelijke verschillen.De lampen hebben geïntegreerde reflectoren en zijn in 2 uitvoeringen verkrijgbaar: als SPOT en als FLOOD.

Soorten

Reflectoren zijn voor dit soort lampen niet perse noodzakelijk omdat deze reeds zijn geïntegreerd. De meeste fabrikanten adviseren om de lamp na 1 jaar te vervangen . Dit is echter ook afhankelijk van de dagelijkse gebruiksduur en varieert tussen de aanbieders. Lees hiervoor de desbetreffende handleiding.

De SPOT variant bundelt het licht en de UV straling in sterke mate waardoor een reikwijdte van tot2 m wordt bereikt . Echter is er slechts op een klein gebied (bij 2m ca. 10-20 cm) sprake van UV straling en licht.

De FLOOD variant verspreidt het licht en de UV straling over een groter gebied dankzij speciale reflectoren. De UV straling is hierbij binnen het werkingsgebied van de reflector gelijkmatig en de verlichting beduidend beter. Een afstand van de FLOOD spots tot de dieren van ca. 60-100 cm is zinvol . Deze variant is voor de meeste toepassingen aan te bevelen.

Korte samenvatting

No-name of merkproduct?

Over het algemeen hebben Europese fabrikanten op het gebied van lampen een duidelijke voorsprong op de Aziatische producenten. De kwaliteit van de afwerking en daardoor de levensduur zijn zeker beter. Bovendien leveren de Europese producenten een meer gelijkmatige prestatie. Aziatische producten variëren nogal wat betreft kwaliteit en prestatie.

Vooral op het gebied van UV hebben de Europese fabrikanten een voorsprong qua knowhow (dankzij de solarium techniek) ten opzichte van de Aziatische producenten waardoor er sprake is van grote verschillen.

Zoals reeds geconstateerd is de techniek om UV straling te creëren luxueus en duur. Voor optimale prestaties zijn speciaal glas, fosformengsels etc. noodzakelijk. Ook hier zijn er duidelijke verschillen tussen de diverse lampen die van invloed zijn op de prestatie en levensduur. ‘Made in Europe’ is in dit geval een absoluut kwaliteitskeurmerk. Ook de prijs zegt iets daar goede grondstoffen zoals glas, duur zijn.

5%, 7%, 10% – Het procentsprookje

De meeste fabrikanten maken momenteel reclame met procentindicaties voor de UV prestaties van hun producten. 30% UVA en 7% UVB zijn bijzonder populair op dit moment.

Wat betekent dat?

Eigenlijk niet veel. Het geeft een indicatie over hoeveel procent van de totale lichtprestatie binnen het UV gebied ligt. Als dus 30% van de totale lichtproductie binnen het UVA gebied ligt en 7% binnen het UVB gebied van het spectrum, dan blijft er theoretisch nog 63% aan zichtbaar licht over (daarvan gaat nog een deel verloren aan infrarood straling = warmte). Er blijft zodoende niet meer veel zichtbaar licht over en de lamp is dus vrij donker.

Betekent dit dat de lamp een goede UV prestatie heeft?

Nee, want dit is afhankelijk van wat de lamp daadwerkelijk presteert. Het Watt-vermogen is ondermeer van invloed. Een 100W lamp met 2% UVB geeft dus 2W UVB straling af en een 20W lamp met 7% levert slechts 1,4W UVB straling. Het blijkt dat een hogere procentindicatie voor de UVB straling niet noodzakelijkerwijs ook betekent dat de lamp meer UVB straling afgeeft .

Bovendien zijn er verschillen tussen lampen met hetzelfde Watt-vermogen en constructie (23W compactlamp A tegenover 23W compactlamp B) wat betreft de prestaties. De verschillen kunnen tot wel 30% en meer oplopen .

Daarnaast werd ook al gewezen op de oppervlakte waarop het licht geproduceerd wordt (TL-buizen hebben een grotere oppervlakte dan UV spots). Dit is ook van invloed op de UV prestatie van de lamp.

Hoe kan men vaststellen of een lamp kwalitatief daadwerkelijk goed is wat betreft haar UV vermogen?

Om dit vast te kunnen stellen, is een speciaal meetapparaat noodzakelijk. Deze apparaten meten de sterkte van het licht per oppervlakte (de gebruikelijke meeteenheid is mW/cm 2 ). Er is bovendien speciale meetapparatuur nodig voor de diverse gebieden van het spectrum, zoals UVA en UVB licht.

Het probleem dat zich hierbij voordoet is dat meerdere factoren van invloed zijn op de vastgestelde meetwaarden, bijvoorbeeld de afstand tot de lamp, en of gebruik gemaakt wordt van een reflector.

Voor fabrikanten is het daarom ook niet mogelijk om met deze waarden te adverteren omdat er nooit sprake zal zijn van vergelijkbare waarden. Hierdoor kwam het helaas tot de eerder genoemde, echter waardeloze ‘procentreclame’.

Het dilemma voor de consument

Een vergelijking van de UV prestatie is voor de consument feitelijk niet mogelijk.

Het positieve

De meeste op de markt verkrijgbare UV lampen leveren voldoende UV prestatie.

Harde waarden om te vergelijken

Onderaan vindt u een tabel met meetresultaten van diverse UV lampen. Er werd met een handmeetapparaat bij voorgedefinieerde afstanden in het centrum van de lichtkegel gemeten (uitzondering Eurozoo, zie tekst onderaan). Voor alle lampen met E27 fittingen werd dezelfde fitting en dezelfde reflector gebruikt, en voor TL-buizen eveneens een lamp met reflector om vergelijkbaarheid te waarborgen.

In het geval van TL-buizen werd afgezien van de meting van de verschillende buizenlengtes/-wattsterktes omdat bij de gebruikelijke modellen de verhouding Watt/lengte in feite gelijk is en daarom bij alle buizenlengtes van één merk een vergelijkbare UV prestatie per oppervlakte te verwachten is.

Meetapparatuur en methode leveren zeker geen laboratoriumwaarden op. Echter, het doel om een vergelijking van de lampen te kunnen maken en om aanwijzingen op de daadwerkelijke UV prestatie te verkrijgen, wordt zeker bereikt.

Denk erom dat de reflector van aanzienlijke invloed kan zijn op de meetresultaten waardoor de meetwaarden in andere apparatuur niet noodzakelijk hetzelfde zullen zijn

 meetresultaten

Waarden in mW/cm 2

Opmerkingen betreffende de meetresultaten

Helaas is er geen precieze informatie over de hoogte van de UV straling die voor reptielen noodzakelijk is. Over het algemeen wordt ervan uitgegaan dat TL-buizen bij een afstand van 30-40 cm tot het dier voldoende UVB straling voor de dieren leveren. Vergelijkt men deze waarden met andere lampen, dan zijn ook de compact lampen op een afstand van 50-60 cm zinvol. Bij de UV spots valt op dat juist de SPOT variant op een afstand van 150 cm en deels zelfs op meer dan 2 m afstand voldoende UV prestatie levert.

Er dient op gelet te worden dat SPOT spots slechts een relatief klein werkingsgebied hebben waardoor de dieren goede mogelijkheden moeten hebben om zich terug te kunnen trekken.

In het geval van de Osram Vitalux en de Radium Sanolux spots van 300W is er sprake van FLOOD modellen met een relatief gelijkmatige UV prestatie in een groot werkingsgebied. Veel terrariumhouder adviseren een beperkte stralingsduur om schade bij de dieren veroorzaakt door de UV straling te voorkomen. Dit is gezien de sterke UV straling van deze lampen inderdaad zinvol. Voor zover bekend is bij de auteur, zijn er in dit verband geen problemen, maar is een bestralingsduur van minder dan één uur om veiligheidsredenen aan te bevelen. Daarnaast dienen voldoende mogelijkheden tot terugtrekking aanwezig te zijn.

Welke lamp is de beste?

Over het algemeen kan hier slechts met moeite een antwoord op worden gegeven omdat vele factoren en vooral ook het diersoort en het terrarium van invloed zijn.

Bij de keuze mogen in ieder geval de andere aspecten van de terrariumverlichting, zoals natuurlijk spectrum, lichtintensiteit en de aanwezigheid van warmteplekken niet buiten beschouwing worden gelaten.

Voor de meeste gebruikers zijn compact lampen een goede optie omdat men hiermee het meest flexibel is en van goede UV prestaties verzekerd is. De meetwaarden en andere eigenschappen lijken zeer op elkaar. Alleen de Lucky Reptile Compact UV Sun steekt hier boven uit gezien zijn iets natuurlijker spectrum (minder blauw licht).

Auteur: Jürgen Hoch